„Nasz projekt wychodzi naprzeciw oczekiwaniom większości Polaków, którzy chcą głębokiej reformy wymiaru sprawiedliwości i jednocześnie oparty jest na zupełnie innych założeniach niż pseudo-reformy Prawa i Sprawiedliwości. My chcemy zmieniać wymiar sprawiedliwości od dołu, od tych instytucji z którymi zwykły obywatel ma najczęstszy kontakt, a PiS dąży do upartyjnienia trzech instytucji stanowiących „czapę” wymiaru sprawiedliwości: Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa. Dlatego proponujemy instytucje sądów pokoju, znaną wielu krajom o ugruntowanej tradycji demokratycznej. Sędziowie pokoju, orzekający w uproszczonej procedurze to remedium na rozwiązanie problemu z przewlekłością postępowań, który jest wskazywany jako największa bolączka wymiaru sprawiedliwości. Jest to projekt, którego realizacja zbliży wymiar sprawiedliwości do obywateli, a jednocześnie odciąży sądy powszechne Cieszy nas, że dla idei wprowadzenia sędziów pokoju poparcie wyraziło większość głównych sił politycznych w Polsce”, mówi Stanisław Tyszka, wicemarszałek Sejmu.
Sądy pokoju to instytucje rozstrzygające w uproszczonym postępowaniu sprawy mniejszej wagi, karne oraz cywilne. W sądach pokoju orzekać będą sędziowie pokoju, posiadający wykształcenie prawnicze oraz kilkuletnią praktykę. Sędziowie pokoju będą powoływani w drodze wyboru w wyborach powszechnych i będą rozstrzygać sprawy wpływające z okręgu, w którym zostali wybrani. Sędzia pokoju będzie pełnił swoją funkcję przez określoną kadencję.
Założenia przygotował zespół ekspertów pod kierownictwem prof. Piotra Kruszyńskiego oraz dr. Michała Jabłońskiego. Wiele założeń zostało przedstawionych wariantowo, aby zachęcić do debaty i wyrażania opinii. Projekt założeń zostanie przekazany celem konsultacji do m. in. Ministerstwa Sprawiedliwości, Krajowej Rady Sądownictwa, stowarzyszeń sędziowskich, samorządów prawniczych, wydziałów prawa, ugrupowań politycznych. W styczniu w Sejmie planowana jest konferencja naukowa poświęcona możliwości wprowadzenia do polskiego porządku prawnego instytucji sędziów pokoju.
Sądy pokoju to instytucja działająca w wielu krajach o długich tradycjach demokratycznych: Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Belgii, Szwajcarii, Hiszpanii, Portugalii, Włoszech. Sędziowie pokoju działali także w przedwojennej Polsce.